در همایش ملی مهاجرت نخبگان مطرح شد؛
مستقل نبودن دانشگاه و ناامیدی از آینده مهم ترین علل مهاجرت نخبگان
به گزارش نقشه، معضلاتی همچون نبود استقلال دانشگاه ها، بی ثباتی اقتصادی و نا امیدی از آینده کشور بعنوان اصلی ترین علل مهاجرت نخبگان از کشور از دیدگاه کارشناسان نشست «نقش سیاست های آموزش عالی در مهاجرت نخبگان علمی ایران امروز» عنوان شد.
به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، پدیده مهاجرت مغزها چندصباحی است که نقل محافل مختلف علمی، فرهنگی و حتی سیاسی کشور شده است و هر از چندگاهی خبرهای نگران کننده ای از سیر صعودی خروج نخبگان به کشورهای توسعه یافته رسانه ای می شود.
پدیده ای ناگوار که به تازگی حتی پای برخی دلالان سودجو که رد پای آنها در تمام بخش های کشور مشاهده می شود را از کشورهای همسایه به کشور باز کرده و آنها بدون هیچ محدودیتی و با دریافت حق واسطه گری خود به انتقال نخبگان کشور به خارج از ایران مشغول شده اند.
درحالیکه افراد مستعد و نخبه سرمایه های انسانی ارزشمندی هستند که اصلی ترین عامل رشد و پیشرفت کشور محسوب می شوند و جامعه ای که از نخبگان تهی شود بطور حتم با آثار منفی بر توسعه روبرو خواهد بود.
سالن کاسپین پژوهشگاه صنعت نفت امروز (چهارشنبه) میزبان برگزاری «همایش ملی مهاجرت نخبگان علمی در ایران، چالش ها و راهکارها» به همت انجمن علمی اخلاق در علوم و فناوری است.
یکی از نشست های اولین روز همایش ملی مهاجرت نخبگان علمی در ایران، چالش ها و راهکار ها، نشست «نقش سیاست های آموزش عالی در مهاجرت نخبگان علمی ایران امروز» بود.
حمیدرضا آراسته، استاد دانشگاه خوارزمی بعنوان یکی از مدعوین این نشست در سخنانی ضمن اشاره به عوامل کششی و رانشی نخبگان اظهار داشت: یکی از عوامل اصلی در ارتباط با این گزاره مسائل مختص حوزه دانشگاه و دیگری مسائل اقتصادی و معیشت است که نمی توان اینها را از هم تفکیک کرد.
این فارغ التحصیل دکتری مدیریت آموزش عالی از دانشگاه هوستون آمریکا اضافه کرد: بخش دانشگاه و اقتصاد دو حلقه مکمل و تقویت کننده و امیدبخش برای نخبگان محسوب می شوند که می توانند جاذبه یا دافعه ایجاد کنند.
وی با بیان اینکه، هیچ فرد دانشگاهی تمایلی به ترک وطن خود ندارد، مسائلی همچون وجود تورم اقتصادی، بیکاری، وجود مسائل فرهنگی و سیاسی و کمبود امکانات علمی و آزمایشگاهی را از مهم ترین عوامل دافعه در مهاجرت نخبگان از کشور عنوان نمود.
این استاد دانشگاه در توضیح بیشتر اضافه کرد: خیلی از اشخاصی که وارد حوزه علم و آموزش می شوند، انگیزه اصلی آنها کسب پول و سایر امکانات مالی نیست. بلکه به دلایلی همچون عشق و علاقه به علم و دانش است. برهمین اساس اگر زیرساخت های لازم در این بخش ضعیف باشد، دلسردی نخبگان برای کار و مهاجرت آنها را به دنبال خواهد داشت.
وی همینطور با بیان اینکه، مسئله مهاجرت در ایران مسئله جدیدی نیست، تصریح کرد: قبل از انقلاب و در سال ۱۹۶۹ مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز به این مورد اشاره و اذعان کرده بود تعداد متخصصان علوم پزشکی با تابعیت ایرانی در نیویورک بیشتر از تعداد متخصصان فعال در سرتاسر ایران است. بنابراین مساله بررسی گردید و متخصصان در آن دوره به این نتیجه رسیدند که این اتفاق ناشی از آن است که سیستم اداره دانشگاه ها مفید نیست و باید به دانشگاه ها استقلال داد که با مخالفت هایی دولت در آن زمان مواجه گردید و فقط در دانشگاه شیراز مدیریت هیئت امنایی اجرا شد و همین نحوه اداره موفقیت زیاد این دانشگاه را به دنبال داشت.
آراسته در نتیجه گیری صحبت های خود یکی از مسائل جدی حال حاضر دانشگاه ها که در بحث مهاجرت اساتید نخبه بسیار اثرگذار بوده، نحوه مدیریت دانشگاه ها و شیوه غیرصحیح انتخاب روسای این مراکز علمی دانست و تاکیدکرد: دانشگاه باید توسط خود دانشگاهیان اداره شود و تجربه مدیریت هیئت امنایی تجربه مناسبی است که پیش از این اجرای آن در دهه های قبل موفق بوده است و باید به آن توجه کرد.
وی در این همایش که با حضور دکتر مصطفی معین، پزشک و وزیر علوم دولت اصلاحات همراه بود تصریح کرد: دانشگاه ها باید استقلال مدیریتی و نه استقلال سیاسی داشته و از اختیار لازم برای اداره خود و جذب هیئت علمی و شایسته در محیط خود برخوردار باشد.
اقتدار مدیریتی دانشگاه ها از بین رفته است
آراسته در تکمیل سخنان خود توزیع قدرت و مدیریت در دانشگاه ها را بسیار مهم خواند و تصریح کرد: ساختار فعلی دانشگاه ها هم اکنون به شکل متمرکز است و قدرت مدیریتی دانشگاه ها بین نهادهای سیاسی و غیر سیاسی همچون شورایعالی انقلاب فرهنگی توزیع شده است و چنین وضعیتی در هیج جای دنیا مشاهده نمی شود.
این استاد دانشگاه با اشاره وضعیت نامناسب فعلی جذب اساتید دانشگاه ها به نسبت دهه های قبل اظهار داشت: قوانین فعلی جذب و گزینش نامناسب اعضای هیئت علمی دانشگاه ها، بسیار در روند مهاجرت نخبگان دانشگاهی در طول سال های اخیر اثرگذار بوده است.
وی با مزاح از شورایعالی انقلاب فرهنگی خواست از سر آموزش عالی و حوزه پزشکی کشور دست برداشته و برای تاثیرگذاری بهتر در جامعه، بیشتر تمرکز خویش را به اصلاح فرهنگ عمومی جامعه اختصاص دهد!.
آراسته تصریح کرد: وظیفه اصلی مدیریت دانشگاه ایجاد شرایط مناسب آموزش و پژوهش در دانشگاه ها است و این مهم تنها با استقلال و انتخاب مدیران شایسته برای مراکز علمی دانشگاهی کشور محقق خواهد گردید.
افزایش دو برابری مهاجرت نسبت به ۲۰ سال قبل
اما سیر صعودی مهاجرت مغزها از کشور در چندین سال گذشته حوزه پزشکی کشور را همچون متخصصان بیهوشی، پزشکان و کادرطب اورژانس و پرستاران را هم درگیر خود کرده است؛ به طوریکه دکترعلی جعفریان جراح و رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران بعنوان دومین سخنران نشست در این خصوص اظهار نمود: در طول این سال ها برای مشورت دهی به دانشجویان و فعالان حوزه پزشکی برای انصراف آنها از مهاجرت به خارج از کشور کوشیده ام. این درحالی است که در چندسال اخیر دیگر توان مقابله با منطق آنها برای مهاجرت را ندارم.
این استاد پیوند کبد، گروه جراحی عمومی، دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران پرداختن به مهاجرت نخبگان بویژه دانشجویان و اساتید حوزه پزشکی را برای کشور بسیار حیاتی دانست.
وی ضمن اشاره به پدیده مهاجرت و دلایل تمایل به مهاجرت و آینده نگاری در این حوزه و با تاکیدبراینکه، طبق یک گزارش مهاجرت مغزها از کشور نسبت به ۲۰ سال قبل دو برابر شده است در عین حال اظهار داشت: البته آمار فعلی مهاجرت، آمار گذشته است و مفید نیست؛ چونکه مشکل ما آینده است و این آمار به گذشته متعلق می باشد و تمایل مهاجرت و روند کلی از رویدادهای گذشته مهم تر است.
دکترجعفریان ضمن اشاره به اینکه، الان مهاجرت از سطوح دانشگاهی به سطوح متوسطه هم رسیده است اضافه کرد: در گروه پزشکی موانع زیادی همچون طرح اجباری، تعرفه ها، مشکلات هیئت علمی شدن و نبود ثبات اقتصادی برای دانش آموخته ها در کشور وجود دارد که همه سبب شده با چالش نیروی انسانی در گروه علوم پزشکی و مهاجرت و از دست رفتن سرمایه های کشور مواجه شویم و نهادهای مسئول هم یا اطلاعات ندارند یا اگر اطلاعات دارند از آن در سیاستگذاری ها استفاده نمی کنند.
پدیده مهاجرت اساتید و دانشجویان پزشکی قبل از انقلاب هم بوده
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه با بیان اینکه، نرخ مهاجرت نخبگان کشور همچنان افزایشی است اضافه کرد: البته پیک مهاجرت اساتید و دانشجویان رشته پزشکی مختص به پس از انقلاب نیست به طوریکه از پیش از انقلاب و هنگامی که با پیک جی دی پی در سال ۱۹۶۹ و افزایش فروش نفت هم مواجه بودیم وجود داشته و این پدیده منحصر به پس از انقلاب نیست.
دکترحعفریان اضافه کرد: به طوریکه نیم نگاهی به گذشته نشان داده است که نیمی از فارغ التحصیلان رشته پزشکی دانشگاه تهران در سال ۱۹۶۹ از کشور مهاجرت کردند و بخشی از دلائل این مهاجرت با وجود شرائط مناسب اقتصادی، وجود خفقان سیاسی در کشور بود.
ضرر میلیاردی دولت از مهاجرت یک فارغ التحصیل پزشکی
این استاد پیوند کبد، گروه جراحی عمومی، دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه با بیان اینکه، طبق محاسبات انجام شده در سال ۱۴۰۲ هزینه تحصیل یک دانشجوی دوره پزشکی حدود دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان و بعبارتی سالی ۳۰۰ میلیون تومان است، اضافه کرد: البته این عدد بدون لحاظ کردن سهم و رقم انواع زیرساخت های لازم برای تربیت کادر درمان است.
جعفریان افزود: خرج این میزان هزینه برای تربیت یک دانشجوی رشته پزشکی و در ادامه مهاجرت و از دست دادن ساده این سرمایه های پرارزش به طورحتم از طرفی وضعیت پزشکی کشور را گرفتار افت و بحران خواهد نمود و از طرفی خسارت های مالی قابل توجهی برای دولت به همراه خواهد داشت.
وی در ادامه همینطور مساله وجود سهمیه های کنکور را یکی دیگر از دلائل مهاجرت نخبگان از کشور دانست و اظهار داشت: این سد یک رقابت نابرابری برای کنکور و ناامیدی بین خیلی از متقاضیان تحصیل در رشته های تاپ دانشگاهی با افراد برخوردار از این سهمیه های دانشگاهی بوجود آورده است.
نخبگان عوارض مهاجرت را جدی بگیرند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه، پدیده مهاجرت از عوارض گوناگونی برای نخبگان بخصوص نسل اول برخوردار می باشد اضافه کرد: مهاجرت به طورحتم با یکسری خطرات و ریسک ها همراه می باشد و هزینه های مادی و معنوی مختلفی به فرد نخبه تحمیل خواهد نمود.
جعفریان با تاکید براینکه، عوارض مهاجرت نیازمند توجه جدی نخبگان است اضافه کرد: جمع بندی و تحلیل یک مطالعه در مورد مهاجرت تحصیل کرده های ایران نشان داده است که حدود ۸۰ درصد آنها در کشور مقصد و حتی وطن خود دو حاشیه نشین می شوند به طوریکه نه در کشور مقصد و نه وطن خود دیگر احساس راحتی نمی کنند.
مهاجرت هم فرصت است و هم تهدید
استاد دانشگاه شهیدچمران هم بعنوان سومین سخنران نشست «نقش سیاست های آموزش عالی در مهاجرت نخبگان علمی ایران امروز» هم در سخنانی اظهارکرد: ما به هیج وجه به دنبال این نیستیم که در این همایش اعلام نماییم که مهاجرت خوب نیست و باید جلوی مهاجرت نخبگان ایرانی گرفته شود.
یدالله مهرعلیزاده افزود: چونکه به لحاظ اخلاقی اگر برای فردی در جای دیگری از دنیا امکان و ظرفیت رشد وجود داشته باشد و ما از مهاجرت این فرد جلوگیری نماییم، هم به آن فرد و هم به جامعه بشری ظلم کرده ایم.
وی با ذکر مثالی اظهارکرد: اگر مرحومه مریم میرزاخانی مهاجرت نمی کرد به طورحتم شاید نمی توانست از ظرفیت جهانی برای حل مسائل ریاضی پیچیده استفاده نماید. ازاین رو اصولاً و بنیان مهاجرت ظرفیت سازی نهفته است و میتوان اظهار داشت که مهاجرت هم فرصت و هم تهدید است.
این استاد دانشگاه شهید چمران اظهارکرد: آن چه که ما در این همایش بر آن تاکید داریم اینست که در طول این سالها ماهیت، باورها و نگرش های خانواده ایرانی در مورد مهاجرت مقداری از روال طبیعی خود خارج شده و باید برای این مهم یک تدبیری اندیشدیده شود.
آموزش عالی عرضه محور دولتی عامل اصلی مهاجرت نخبگان
استاد دانشگاه مازندران هم در این جلسه با تاکید براینکه، برای افزایش اعتماد به نخبگان علمی کشور و با عنایت به اهمیت علم و خرد در همه نهادها، باید یک هویت سازی جدیدی درحوزه آموزش عالی رقم خورد اضافه کرد: این بدان مفهوم است که هرجا آموزش عالی مورد توجه قرار گرفته است نقش و تاثیرگذاری خویش را به خوبی نشان داد.
دکترابراهیم صالحی پیشرفت در حوزه های مختلف نانوتکنولوژی، صنایع هسته ای، موشکی، حوزه پزشکی و توسعه شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی خیلی از محصولات دانش بنیان را تنها نمونه هایی از تاثیرگذاری حوزه آموزش عالی دانست.
وی در ادامه ضمن اشاره به شباهت مهاجرت نخبگان ایران و کشور زیمباوه و نقش عوامل رانشی در مهاجرت نخبگان، توجه تمام قد به تفکر و ساحت علم را بسیار مهم خواند و تاکیدکرد: این مهم نیازمند برخورداری از آزادی علمی است.
دکترای تخصصی و استاد گروه علوم تربیتی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران، همینطور یکی دیگراز نکات مورد غفلت در کشور را توجه به ساحت اقتصادی و تربیت و اقتصاد آموزشی اقتصادی در نظام های عمومی و آموزش عالی دانست و اضافه کرد: متاسفانه آموزش اقتصادی جزو رسالت های عملی نظام های سطوح پائین تر مثل آموزش و پرورش نبوده است.
وی با تاکید براینکه، شرکای مختلف آموزش عالی هم جدی گرفته نشده است اضافه کرد: شرکای اثرگذار ما حوزه های صنعت، صنایع خصوصی و کارفرمایی است که در ارزیابی نظام آموزش عالی اصلا دیده نمی شوند و برهمین اساس نیزشاهد یک آموزش عالی عرضه محور دولتی هستیم که بیکاری نخبگان و مهاجرت آنها از کشور را به دنبال داشته است.
منبع: gomap.ir
این مطلب Go Map را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در نقشه
نظرات بینندگان نقشه در مورد این مطلب