به بهانه آغاز اولین روز از هفته فضا؛
آغاز هفته جهانی فضا با گامهای خیام
نقشه: در حالی امسال هفته جهانی فضایی را همزمان با کشورهای جهان ارج می نهیم که ماهواره ˮخیامˮ از پایگاه بایکونور قزاقستان در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار گرفته و مقرر است از داده های آن برای پایش حوزه های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای دفاعی استفاده گردد.
به گزارش نقشه به نقل از ایسنا، اتحاد جماهیر شوروی سابق نخستین کشوری بود که ماهواره اسپوتنیک-۱ را به فضا فرستاد. این ماهواره ۸۳ کیلوگرمی در ارتفاع ۲۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت و طی آن یوری گاگارین در آوریل ۱۹۶۱ میلادی به فضا رفت. بعد از آن مأموریت های آپولو در آمریکا انجام شد و در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی انسان روی ماه فرود آمد.
از آن زمان تابحال بیشتر از ۵۰ سال می گذرد و دستاوردها رو به فزونی رفته، بگونه ای که امروزه فناوری های فضایی چهره زندگی ما را دگرگون کرده است و فضا به عرصه جدیدی برای رقابت کشورها در دستیابی به منابع جدید و دانش و فناوری تبدیل گشته است.
به علت بی مرز بودن فضا، این عرصه پهنه مشترک میان کشورها است و همه کشورها کوشش می کنند از مرتفع ترین منطقه فضایی، دید بازتری به زمین داشته باشند تا بتوانند در هر زمان و مکانی، گستره وسیعی از کاربردها را در اختیار مردم قرار دهند.
فضا بر خلاف زمین، عاری از مخاطرات طبیعی و انسان ساز است و این مزیت مهم سبب شد که سامانه های فضایی در هر شرایطی قادر باشند خدمات خویش را بدون توقف به بشر هدیه دهند.
چنین خصوصیت هایی باعث می شود که "فضا" همانطور که زمینه مناسبی برای مطالعه کیهان و جمع آوری اطلاعات از سطح زمین است، بستر عالی برای برقراری ارتباطات باشد.
ایده استفاده از ماهواره ها برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم توسط آرتورسی کلارک (Arthur C Clarke) دانشمند، ریاضیدان و نویسنده انگلیسی بر سر زبان ها افتاد. او پیشنهاد کرد یک ماهواره ارتباطی در مدار ژئوسنکرون زمین (Geostationary orbit) در فاصله ۳۶ هزار کیلومتری سطح زمین و بالای خط استوا قرار گیرد تا توانایی پوشش سیگنال های رادیویی و تلویزیونی را برای ۴۰ درصد سطح زمین داشته باشد. این ماهواره می تواند قسمت مشخصی از سطح زمین را به صورت ثابت زیر پوشش خود داشته باشد.
توسعه این ایده سبب شده که فناوری های فضایی از ایجاد امنیت و مرزبانی تا پایش وضعیت آلودگی های آب و شرایط زیست آبزیان و پایش تالاب ها به کار رود.
در ایران هم با عنایت به روند خشکسالی ها و خشک شدن رودهای اصلی و تالاب ها و همینطور دستکاری های فراوان در محیط زیست، کشور با انواع بحران ها مواجه می باشد که این فناوری می تواند راهگشای رفع خیلی از این چالش ها باشد.
فضا و هواشناسی
گروه ماهواره های هواشناسی برای مطالعات جوی و هواشناسی مورد استفاده قرار می گیرند؛ چون که این ماهواره ها قادرند با ارسال داده هایی چون دمای هوا، دمای زمین، سرعت باد و حرکت ابرها، هواشناسان را در پیشبینی هوا در ایام آینده یاری دهند.
اولین ماهواره از این گروه، ماهواره Tiros بود که در سال ۱۹۶۰ در مدار قرار گرفت که توانایی ارسال تصاویر مادون قرمز از ابرها و هم توانایی شناسایی طوفان ها و مسیر آنها را داشت. بعد از آن ماهواره های دیگری هم مانند Nimbus و Itos در مدار قرار گرفتند.
فضا و هدایت و ناوبری
ماهواره های ناوبری به منظور تعیین موقعیت و هدایت وسایل نقلیه دریایی، هوایی و زمینی مورد استفاده قرار می گیرند. بر این اساس است که شبکه ای از ماهواره های ردیابی در سرتاسر جهان به مردم کمک می کنند تا محل دقیق خویش را بیابند.
اولین ماهواره از این نوع، ماهواره Transit۵A بود که در سال ۱۹۶۳ در مدار قرار گرفت. این ماهواره با ارسال سیگنال های خاص، توانایی هدایت کشتی ها و هواپیماها را دارد.
به علت کم تعداد بودن این گروه از ماهواره ها، امکان پوشش همزمان کل زمین از راه آنها مهیا نبود؛ ازاین رو کشورها به سراغ ساخت سری ماهواره های Navstar یا GPS رفتند که این سری ماهواره ها شامل ۲۴ ماهواره می شود.
فضا و تحقیقات
دسته دیگر ماهواره ها از نوع ماهواره های تحقیقاتی است که برای انجام مطالعات و تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرند. این ماهواره ها، محققان را در حوزه های تحقیقاتی چون میدان های مغناطیسی، تشعشعات کیهانی، مشخصه های اجرام فضایی، مطالعه امواج خورشیدی و رادیویی یاری می دهند.
پایش محیط زیست و فضا
ماهواره های شناسایی در زمینه های مختلفی چون مطالعات زمین شناسی برای شناسایی گسل ها و آتشفشان ها، شناسایی منابع آبی سطحی و هم مطالعه در مورد آب های زیرزمینی و جزر و مد دریاها کاربردهای وسیعی یافته اند.
ارزیابی و شناسایی جنگلها و مراتع، بررسی تراکم و کیفیت جنگلها، بررسی تنوع زیست محیطی و زیستگاه های حیات وحش، شناسایی آلودگی های مواد آلاینده مانند آلودگی های نفتی، پیشبینی زلزله، طوفان، سیل و گردباد، نقشه برداری از تمامی سطوح زمینی و دریایی و مناطق شهری از دیگر کاربردهای این نوع ماهواره ها به حساب می آید.
ماهواره خیام
سال جاری در حالی هفته جهانی فضایی را از امروز، سه شنبه ۱۲ مهر ماه تا روز دوشنبه ۱۸ مهر ماه همزمان با کشورهای جهان ارج می نهیم که ایران با همکاری کشور روسیه ماهواره "خیام" را به مدار تزریق کرده است و مقرر است از تصاویر این ماهواره برای ارتقاء توانایی مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و... استفاده گردد و نیروهای دفاعی کشور برای رفع نیازهای خود مسیرهای اختصاصی و منحصر به فرد خویش را به لحاظ فنی و راهبردی پیگیری می کنند.
"خیام" یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است که با وزن ۶۰۰ کیلوگرم با ماهواره بر "سایوز" در روز ۱۸ مردادماه سالجاری به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد تا طبق اعلام سازمان فضایی به مدت پنج سال از داده ها و تصاویر ارسالی آن در حوزه های کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها و مدیریت حوادث غیرمترقبه و نیروهای دفاعی استفاده گردد.
این ماهواره هر ۲۴ ساعت چهار گذر از فراز ایران خواهد داشت که در این گذرها ارسال فرمان به ماهواره و دریافت داده تله متری ماهواره صورت خواهد گرفت.
بنا بر اعلام سازمان فضایی، جمهوری اسلامی ایران الان توانایی طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی با دقت تصویربرداری ۵ تا ۱۰ متر را دارد و حوزه فضایی کشور با عزم و اراده بسیار جدی در راه رسیدن به توانایی ساخت ماهواره های سنجشی با دقت های بهتر از یک متر قرار دارد و این مسیر با جدیت دنبال می شود.
برنامه توسعه حامل های ماهواره (ماهواره بر) بومی هم در کشور، با یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تاکید بر فناوری های بومی با جدیت و قوت در دولت سیزدهم درحال پیگیری است و با همت دانشمندان و متخصصان بخش های مختلف کشور، تا انتهای سالجاری توانمندی تزریق ماهواره های تا ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تثبیت خواهد شد و این مسیر تا رسیدن فناوری بومی تزریق ماهواره های چندصد کیلوگرمی تا آخر دولت سیزدهم ادامه پیدا خواهد نمود.
براساس اعلام سازمان فضایی ایران، زیرساخت های لازم جهت کنترل و بهره برداری از این ماهواره در پایگاه های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعبیه شده است و از لحظه پرتاب، داده های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
دکتر حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران در رابطه با این ماهواره چنین توضیح می دهد: با عنایت به وزن و طیف و دقت، قیمت ماهواره های سنجشی متفاوت می باشد و این پروژه حدود ۴۰ میلیون دلار برآورد می شود.
وی با اشاره به اینکه تکنولوژی های فضایی دائما درحال توسعه است، افزود: از آنجاییکه صنعت فضایی دارای رقبای زیادی است، باید شرایط روز و توسعه فناوری در نظر گرفته شود و با عنایت به تغییراتی که در قرارداد صورت گرفته، برای اعلام قیمت نهایی باید قرارداد را مورد مطالعه قرار دهیم.
رئیس سازمان فضایی ایران در مورد داده گیری از ماهواره "خیام"، توضیح داد: با عنایت به پهناوری کشور هم اکنون در چهار نوبت از این ماهواره داده گیری می شود و همینطور فرامین برای برخی عملکردها به این ماهواره صادر می شود.
سالاریه با اشاره به اینکه داده های این ماهواره از راه ایستگاه ماهدشت دریافت می شود، افزود: ولی ما درحال تجهیز ایستگاه های موجود و همینطور راه اندازی ایستگاه های جدید در اقصی نقاط کشور به منظور دریافت داده های این ماهواره هستیم.
وی افزود: همینطور ما ایستگاه سیاری را برای این ماهواره در نظر گرفته ایم.
سالاریه ضمن اشاره به توانمندی کشور در ساخت سنجنده ها اظهار داشت: هم اکنون نیاز کشور در حوزه سنجشی، طیف یک متر است و صنعت فضایی ایران در ۲ دهه اخیر بومی سازی این صنعت را شروع کرده و هم اکنون دانش فنی ساخت سنجنده های ۵ تا ۱۰ متر را کسب کرده است.
وی با اشاره به اینکه ما برای رسیدن به سنجنده هایی با دقت یک متر و کمتر نمی توانیم منتظر بمانیم، افزود: از طرفی به علت اعمال تحریم ها نمی توانیم ارتباطات بازی با دنیا داشته باشیم؛ ازاین رو ما نیازمند تأمین این ماهواره بودیم.
رئیس سازمان فضایی ایران تصریح کرد: ما پس از ماهواره "خیام" بومی سازی و ساخت سنجنده های ۸ تا ۴ و ۵ تا ۲ و در نهایت یک متر و کمتر را در دستور کار داریم.
آغاز هفته جهانی فضا
به گزارش نقشه به نقل از ایسنا، بر مبنای قطع نامه ای که در سال ۱۹۹۹ میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب گردید، هر سال از ۱۲ تا ۱۸ مهرماه (۴ تا ۱۰ اکتبر) هفته جهانی فضا نامیده می شود. علت انتخاب کردن این روزها بعنوان هفته جهانی فضا، گرامی داشت دو نقطه عطف در تلاش بشر برای دست یابی به فضا است که شامل این موارد می شود:
۴ اکتبر ۱۹۵۷: پرتاب اولین ماهواره ساخت بشر یعنی اسپوتنیک ۱
۱۰ اکتبر ۱۹۶۷: تصویب نخستین معاهده استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو در سازمان ملل متحد
از زمان صدور بیانیه سازمان ملل در سال۱۹۹۹، هفته جهانی فضا به بزرگترین رویداد فضایی عمومی در جهان تبدیل گشته است.
انجمن هفته جهانی فضا هر سال شعاری را برای آن در نظر می گیرد. هدف از این کار، همسو کردن فعالیت ها و برنامه های گروههای مختلف در سرتاسر جهان، در جهت هدفی مشترک است و شعار سال جاری این هفته "فضا و توسعه پایدار" از سوی انجمن جهانی هفته جهانی فضا انتخاب شده است. عناوین روزهای این هفته جهانی هم به این شرح است:
سه شنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۲: فضا در خدمت توسعه پایدار
چهارشنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۳: فضا و بهبود شرایط اقلیمی
پنجشنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۴: فضا و مدیریت پایدار منابع آبی
جمعه ۱۴۰۱/۰۷/۱۵: فضا ابزار تحقق امنیت غذایی
شنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۶: فضا و سکونت گاه های آینده بشر
یکشنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۷: فضا منبع نامحدود و انرژی پاک
دوشنبه ۱۴۰۱/۰۷/۱۸: فضا بستر احیای مشارکت جهانی برای توسعه پایدار.
منبع: gomap.ir
این مطلب Go Map را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در نقشه
نظرات بینندگان نقشه در مورد این مطلب