گزارش آماری مهر؛
درخت تناور دانش در بلوغ ۴۲ سالگی انقلاب اسلامی
به گزارش نقشه چهل و دومین سالگرد انقلاب اسلامی در حالی گرامی داشته می شود که درخت تناور دانش به بلوغ رسیده است و در حوزه های علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران در پله پانزدهم دنیا ایستاده است.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: دهه فجر انقلاب اسلامی یادآور روزهای پرشکوه مقاومت مردم ایران اسلامی است. دو سال از ورود انقلاب کبیر اسلامی ایران به دهه پنجم حیات خود می گذرد و الان نهالی که با خون جوانان وطن آبیاری شد به درختی تناور بدل شده است که در راه خود با استقامت پیش می رود. دو سال پیش و در چهل سالگی انقلاب اسلامی، رهبر حکیم انقلاب اسلامی با صدور «بیانیه ی گام دوم انقلاب» و برای ادامه این راه روشن به تبیین دستاوردهای شگرف چهار دهه گذشته پرداخته و سفارش هایی اساسی به منظور «جهاد بزرگ برای ساختن ایران اسلامی بزرگ» عرضه فرمودند. بیانیه «گام دوم انقلاب» تجدید مطلعی خطاب به ملت ایران و بخصوص جوانان است که به مثابه منشوری برای «دومین مرحله خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی» خواهد بود و «فصل جدید زندگی جمهوری اسلامی» را رقم خواهد زد. در بخشی از این بیانیه به برکات جمهوری اسلامی ایران تاکید گردیده است که یکی از آنها «موتور پیشران کشور در عرصه علم و فناوری و ایجاد زیرساخت های حیاتی و اقتصادی و عمرانی» بعنوان توجه جدی به مبحث علم و فناوری است. در واقع این بیانیه به صورت ویژه ای به مبحث علم و فناوری توجه کرده است. در بخش هایی از آن آمده است: «انقلاب موتور پیشران کشور در عرصه علم و فناوری و ایجاد زیرساخت های حیاتی و اقتصادی و عمرانی شد که تا حالا ثمرات بالنده آن روزبه روز فراگیرتر می شود.
هزاران شرکت دانش بنیان، هزاران طرح زیرساختی و ضروری برای کشور در حوزه های عمران و حمل و نقل و صنعت و نیرو و معدن و سلامت و کشاورزی و آب و غیره، میلیون ها تحصیل کرده دانشگاهی یا در حال تحصیل، هزاران واحد دانشگاهی در سرتاسر کشور، ده ها طرح بزرگ از قبیل چرخه سوخت هسته ای، سلول های بنیادی، فناوری نانو، زیست فناوری و غیره با رتبه های اولین در کل جهان، شصت برابر شدن صادرات غیرنفتی، نزدیک به ده برابر شدن واحدهای صنعتی، ده ها برابر شدن صنایع از نظر کیفی، تبدیل صنعت مونتاژ به فناوری بومی، برجستگی محسوس در رشته های گوناگون مهندسی همچون در صنایع دفاعی، درخشش در رشته های مهم و حساس پزشکی و جایگاه مرجعیت در آن و ده ها نمونه دیگر از پیشرفت، محصول آن روحیه و آن حضور و آن احساس جمعی است که انقلاب برای کشور به ارمغان آورد.
ایرانِ قبل از انقلاب، در تولید علم و فناوری صفر بود، در صنعت به جز مونتاژ و در علم به جز ترجمه هنری نداشت.» رهبر معظم انقلاب اسلامی در بخش دیگری از این بیانیه و در ادامه توجه جدی به مبحث علم و فناوری در گام دوم و سرفصل ها به سفارش های اساسی در پرتو امید و نگاه خوش بینانه به آینده پرداخته اند. سر فصل اول بخش سفارش های این بیانیه «علم و پژوهش» است. در این بخش آمده است: «۱) علم و پژوهش: دانش، آشکارترین وسیله عزت و قدرت یک کشور است. روی دیگر دانایی، توانایی است. دنیای غرب به برکت دانش خود بود که توانست برای خود ثروت و نفوذ و قدرت دویست ساله فراهم آورد و با وجود تهیدستی در بنیان های اخلاقی و اعتقادی، با تحمیل سبک زندگی غربی به جوامع عقب مانده از کاروان علم، اختیار سیاست و اقتصاد آنها را به دست گیرد. ما به سوءاستفاده از دانش مانند آنچه غرب کرد، سفارش نمی نماییم، اما مؤکداً به نیاز کشور به جوشاندن چشمه دانش در بین خود اصرار می ورزیم. بحمدالله استعداد علم و تحقیق در ملت ما از متوسط جهان بالاتر است. حالا نزدیک به دو دهه است که رستاخیز علمی در کشور شروع شده و با سرعتی که برای ناظران جهانی غافلگیرکننده بود -یعنی ۱۱ برابر شتاب رشد متوسط علم در جهان- به پیش رفته است. دستاوردهای دانش و فناوری ما در این زمان مایه شگفتی ناظران جهانی شد و در بعضی از رشته های حساس و نوپدید به رتبه های اولین ارتقا داد، همه و همه در حالی اتفاق افتاده که کشور گرفتار تحریم مالی و تحریم علمی بوده است. ما با وجود شنا در جهت مخالف جریان دشمن ساز، به رکوردهای بزرگ دست یافته ایم و این نعمت بزرگی است که به خاطر آن باید روز و شب خدا را سپاس گفت. امّا آنچه من می خواهم بگویم این است که این راه طی شده، با همه اهمیت اش فقط یک آغاز بوده است و نه بیشتر. ما هنوز از قله های دانش جهان بسیار عقبیم؛ باید به قله ها دست یابیم. باید از مرزهای کنونی دانش در مهم ترین رشته ها عبور نماییم. ما از این مرحله هنوز بسیار عقبیم؛ ما از صفر آغاز کرده ایم. عقب ماندگی شرم آور علمی در دوران پهلوی ها و قاجارها در هنگامی که مسابقه علمی دنیا تازه شروع شده بود، ضربه سختی بر ما وارد کرده و ما را از این کاروان شتابان، فرسنگ ها عقب نگه داشته بود. ما حالا حرکت را شروع کرده و با شتاب پیش می رویم ولی این شتاب باید سال ها با شدت بالا ادامه یابد تا آن عقب افتادگی جبران شود. اینجانب همواره به دانشگاه ها و دانشگاهیان و مراکز پژوهش و پژوهندگان، گرم و قاطع و جدی دراین باره تذکر و اخطار و فراخوان داده ام، ولی اینک مطالبه عمومی من از شما جوانان آن است که این راه را با احساس مسئولیت بیشتر و همچون یک جهاد در پیش گیرید. سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته ای هم داده است. به پا خیزید و دشمن بدخواه و کینه توز را که از جهاد علمی شما بشدت بیمناک است ناکام سازید.» این بیانیه حجت را بر دانشگاهیان تمام کرده است و روند رو به رشد علمی نشان داده است که دانشمندان ایرانی در سالهای بعد از انقلاب اسلامی رشد خیره کننده علمی را در پیش گرفتند. بررسی تولید علم ایران در سالهای قبل و بعد از انقلاب اسلامی نشان داده است که این رشد تا حدی سرعت داشته است که در یک سال ایران بعنوان کشوری با بیشترین شتاب رشد علمی در جهان ارائه شد. جهت بررسی وضعیت مقالات ایران در ۱۲۹ سال قبل از اسکوپوس (Scopus) کمک گرفته شده است. اسکوپوس یکی از نمایه های استنادی معتبر و شناخته شده است که اطلاعات کتاب شناختی حدود ۷۰ میلیون سند را در خود جمع آوری کرده است. اسکوپوس اطلاعات محصولات حدود ۵ هزار ناشر علمی را از سراسر جهان در خود جای داده و اطلاعات ۱۶ هزار و پانصد مجله علمی پژوهشی را در خود نمایه کرده است. اسکوپوس همه حیطه های علوم که شامل علوم زیستی، فیزیک و شیمی و علوم اجتماعی می شود را در برمی گیرد و در مقایسه با وب آو ساینس (Web Of Science) حدود ۲۰ درصد پوشش بیشتری دارد. کل مقالات ایران از سال ۱۸۱۸ تا ۲۰۲۰ تعداد ۶۶۲ هزار و ۵ مقاله بوده است که از این تعداد ۶۵۸ هزار و ۸۱۶ مقاله در فاصله سالهای ۱۹۷۹ تا ۲۰۲۰ به چاپ رسیده است و تنها ۳ هزار و ۱۸۹ مقاله در ۸۱ سال قبل از انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.
این برآورد به صورت تعداد مقالات در نمودار زیر هم مشخص است.
نمودار زیر روند رشد علمی از سال ۱۹۷۹ (زمستان ۱۳۵۷) تا سال ۲۰۲۰ میلادی را نشان داده است. رشد علمی ایران در بعد از انقلاب اسلامی تحت تاثیر جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه قرار گرفته است و بررسی این رشد علمی نشان داده است که جهش علمی کشور از سال ۱۹۹۷ (۱۳۷۵) خویش را بروز داده است.
رشد علمی ایران در سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۲۰ میلادی به نحو قابل ملاحظه ای افزایش یافته است.
بررسی وضعیت تولید علم ایران نشان داده است که علاوه بر اینکه بعد از انقلاب اسلامی کل تولید علم رشد داشته است بلکه در گروه های مختلف علمی همچون سلامت، علوم زیستی، علوم فیزیک، علوم اجتماعی و انسانی هم این روند رو به رشد قابل توجه است بررسی وضعیت تولید علم ایران نشان داده است که علاوه بر اینکه بعد از انقلاب اسلامی کل تولید علم رشد داشته است بلکه در گروه های مختلف علمی همچون سلامت، علوم زیستی، علوم فیزیک، علوم اجتماعی و انسانی هم این روند رو به رشد قابل توجه است. از میان کل مقالات ایران در سالهای قبل از انقلاب اسلامی به میزان ۳ هزار و ۱۸۹ مقاله، تعداد ۱۶۰۱ مقاله در حوزه سلامت، تعداد ۶۸۲ مقاله در علوم زیستی، تعداد ۱۰۹۸ مقاله در علوم فیزیک، تعداد ۲۵۵ مقاله در علوم اجتماعی و انسانی به چاپ رسیده اند. در آن دوره مقالات سلامت سهم عمده مقالات را به خود اختصاص داده بودند. اما در مقابل، وضعیت قابل توجه تولید علم در سالهای بعد از انقلاب اسلامی نشان داده است از میزان ۶۵۸ هزار و ۸۱۶ مقاله در مدت ۴۲ سال گذشته، تعداد ۱۷۳ هزار و ۳۳۳ مقاله در حوزه سلامت، تعداد ۱۵۲ هزار و ۱۱۳ مقاله در علوم زیستی، تعداد ۴۱۰ هزار و ۲۷۴ مقاله در علوم فیزیک و تعداد ۴۵ هزار و ۱۲۲ مقاله در علوم اجتماعی و انسانی به چاپ رسیده اند. اما روند رو به رشد مقالات ایرانی در سالهای بعد از انقلاب هم در گروه های علمی مختلف، متفاوت بوده و بیشترین رشد و شتاب علمی در علوم فیزیکی دیده می شود.
بدین سان علوم فیزیکی با بیشتر از ۵۰ درصد بیشترین میزان مقالات ایران بعد از انقلاب را به خود مختص کرده است.
این در شرایطی است که در سال ۲۰۲۰ هم رشد مقالات بخصوص در علوم فیزیکی مشخص است. تعداد مقالات هم قابل مقایسه با ۱۲۹ سال قبل از آن نیست. مقایسه آماری مقالات سال ۲۰۲۰ تعداد کل مقالات ایران: ۷۲۷۹۷ سال ۱۸۱۸ تعداد کل مقالات ایران: یک سال ۲۰۲۰ تعداد مقالات ایران علوم سلامت: ۲۰۵۷۷ سال ۱۸۸۳ تعداد کل مقالات ایران: یک سال ۲۰۲۰ تعداد مقالات ایران علوم زیستی: ۱۸۶۸۵ سال ۱۹۳۸ تعداد کل مقالات ایران: یک سال ۲۰۲۰ تعداد مقالات ایران علوم فیزیکی: ۴۳۶۳۴ سال ۱۸۱۸ تعداد کل مقالات ایران: یک سال ۲۰۲۰ تعداد مقالات ایران علوم اجتماعی و انسانی: ۶۵۴۷ سال ۱۸۷۷ تعداد کل مقالات ایران: ۲
هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین المللی نشان از قدرت علمی اعضای هیأت علمی کشور دارد، اما بر مبنای سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. بنابراین توجه به سایر ارکان تولید علم شامل دیپلماسی علمی، کیفیت تولیدات علمی و اثرگذاری فناورانه و نوآورانه از عوامل بسیار با اهمیتی هستند که نباید نادیده انگاشته شوند. به هر ترتیب، مهم ترین مساله حال حاضر کشور هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای جامعه است.
وضعیت مقالات ایران در سالهای بعد از انقلاب اسلامی تا سال ۲۰۲۰
این مطلب Go Map را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط در نقشه
نظرات بینندگان نقشه در مورد این مطلب